Heziketa digitala
Ziberjazarpena edo ziberbullyinga
Bortizkeria digitala
Pertsona askok indarkeria digitala Internet bidezko irainekin eta mehatxuekin lotzen dute, baina indarkeria digitalak neurri berean kaltegarriak edo kaltegarriagoak diren ekintza gehiago biltzen ditu. Oro har, indarkeria digitalaz ari garenean, ekintza hauetaz ari gara:
Irainak eta mehatxuak
Toxikotasuna online jokoetan
Baimenik gabe irudi intimoen zabalpena eta extorsioa
Umiliazioak eta erreputazio kalteak: gezurrak eta zurrumurruak zabaltzea; iruzkin mingarriak, biktimari gutxiespenak egitea; bideo eta argazki umiliagarriak edo lotsagarriak zabaltzea; biktimaren argazkiak eta bideoak editatzea eta zabaltzea; informazioa edo argitalpen pribatuak erabiltzea biktima umiliatzeko; biktimei alta ematea webgune jakin batzuetan, deiak edo spam-a jasotzeko; biktimaren informazio pertsonala argitaratzea (doxing-a) edozeinek kalean aurkitu edo harekin sartu ahal izateko.
Bazterketa: Biktimak ezin du online jokoetan, sare sozialetan, taldeko txatetan... parte hartu.
Identitate ordezkapena
Kontu pribatutean sartzea eta komunikazioak ikustea
Stalking: Emailak, mezuak, deiak... etengabe bidaltzea, nahiz eta mingarriak edo iraingarriak ez izan. Hainbeste komunikazio jasotzen ditu, non bere askatasuna balditzaten da.
Ziberjazarpena
Ziberjazarpena deitzen diogu erasoak denboran zehar errepikatzen direnean, ez dira eraso puntualak, min egiteko asmoa dagoenean eta biktimaren eta erasotzaileen artean nolabaiteko desoreka dagoenean. Ciberbullying terminoa erabiltzen da adingabeek beste adingabe batzuen aurka egiten dituzten jazarpen digitalei erreferentzia egiteko.
Kasu erreal baten adibidea: 8 hilabeteko epean biktimak 10.000 iruzkin jaso ditu sareetan, 200 argitalpen partekatu dizkiote, datu pribatuen baimenik gabeko 32 hedapen izan ditu, suizidiora 253 aldiz bultzatu diote, 700 bortxaketa-mehatxu jasan ditu, 230 eraso-mehatxu jasan ditu, 6 heriotza-mehatxu jasan ditu eta 3.000 mezu zuzen caso ditu, guztia 13 kontu ezberdinetatik.
AEPAE
Eskolako Jazarpena Prebenitzeko Espainiako Elkarteak informazio eta baliabide asko ditu bere webgunean. Horien artean, intzidentzia-test bat sartu dute, behar duten familiek beren seme-alabei egin ahal izateko eta eskola-jazarpena jasaten ari diren jakiteko gida gisa erabiltzeko. Susmoak orientatzeko edo detektatzeko pistak eman ditzake, baina ezin du baieztatu halakorik dagoenik. Pertsona bakoitzak hainbat modutan interpreta dezake egoera bat, eta, agian, pertsona batzuek egoera batzuk bikain interpretatzen dituzte, eta beste batzuek, ordea, normalizatu egiten dituzte.
BIKTIMAK
Jazarpena ikastetxetik badator, jarduera-protokoloa tutorearekin, Ikasketa Burutzarekin, Zuzendaritzarekin, Hezkuntza Ikuskaritzarekin, Hezkuntza Sailarekin, Poliziarekin eta Adingabeen Fiskaltzarekin hitz egitea izango litzateke.Jazarpena eta ziberjazarpena ulertzeko liburu bikain bat dago, P. Duchement-en "Te espero a la salida" izenekoa. Bertan gai hau jorratzen da, biktimei eta senideei jarduteko aholkuak eta jarraibideak ematen zaizkie.Incibek, Espainiako Zibersegurtasun Institutuak (www.incibe.es) herritar guztien eskura du 017 doako telefono-zenbakia, online arazoren bat izanez gero dei dezakeguna, eta familia eta hezitzaileentzako web-orria www.is4k.es da.Biktima heldua desean zuzenean polizian salaketa jartzea gomendatzen da.
LEKUKOAK
Bada garaia sare sozialetan aktiboagoak izan gaitezen. Argitalpenak, iruzkinak, erabiltzaileak eta abusuzko portaera desegoki eta kaltegarriak salatu behar ditugu.
Garrantzitsua da, halaber, gure like eta argitalpenek duten eraginaz jabetzea. Eduki kaltegarriak ikustean edo like ematean, eduki hori indartzen ari gara, eta antzeko eduki gehiago sortzen laguntzen ari gara. Sortzen den eduki mota biral bihurtu daitekeena edo hedapen handiena izan dezakeena da.
Ziberjazarpenaren lekukoak, gainera, poliziarengana joan daitezke ikusten ari direna salatzera, biktimei mezu positiboak bidali , eta adingabeak badira, beren familiekin edo heldu batekin hitz egin dezakete.
Garrantzitsua da argi uztea ez dela gauza bera "txibatoa" izatea edo bidegabekeria bat salatzea.
JAZARPEN JARREREN
PREBENTZIOA
Oso garrantzitsua da horrelako jarrerak prebenitzea, hezkuntza emozionala, gizarte-trebetasunak, enpatia eta autoestimua landuz.
Biktimek eta erasotzaileek ezaugarri bat partekatzen dute: autoestima eza. Horrelako jarreren prebentzioa, hala nola mundu digitaletik eratorritako arazo gehienena, hezkuntza tradizionalaren bidez gertatzen da. Ez gara sare sozialetan adituak izan behar, ezta informatikariak izaten ere, teknologiaren erabilera egokian hezi ahal izateko.
BIKTIMEN PREBENTZIOA
Sareetako kontuak pribatuak izatea oso garrantzitsua da, sare sozialetan kalean konfiantza dugun pertsonak bakarrik onartzea eta bi pausuetako autentifikazioa aktibatzea bi online kontu guztietan.
Kontuz ibili behar dugu online jokoetan eta sare sozialetan ematen dugun informazioarekin ezezagunekin hitz egiten badugu, baita gure sare sozialetan argitaratzen dugun informazioarekin ere. Halaber, online zerbitzu guztien pasahitzak aldian behin aldatzea eta zerbitzu bakoitzerako pasahitz desberdinak izatea gomendatzen da.
Adingabeen kasuan, funtsezkoa da adinak errespetatzea gailuak eta online plataformak erabiltzeko: smartphoneak eta sare sozialak +13, online jokoak (begiratu PEGI), YouTube + 13 (txikientzat Youtube Kids dago), WhatsApp +16, TikTok +13...